DeNiZ
Yönetim
Paleolitik çağda insanlar gitgide daha karmaşıklaşan araçlar geliştirmiş ve taştan ve doğal liflerden nesneler yapmışlardır.
Genel bakış
Taş aletler, tarihçilerin Paleolitik çağda yaşayan insanların dünyasını tanımlamak için kullandıkları beki de ilk kültürel eserlerdir. Aslına bakılırsa bazı aletler o kadar önemliydi ki Paleolitik dönemlerin isimleri, aletlerin gelişimi temel alınarak verilmiştir. Alt Paleolitik Çağ, Üst Paleolitik Çağ, Mezolitik Çağ (Orta Taş Çağı) ve Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı)^11start superscript, 1, end superscript.
Taş aletler aynı zamanda kültürün gelişimini anlamamıza olanak sağlar. Antropologlara göre Paleolitik çağ insanları büyük ihtimalle avlanmışlar, yiyecek aramışlar ve iş bölümüyle kaynak paylaşımı için toplumsal bir sistem geliştirmişlerdi. Antropologlar, Paleolitik gruplarla modern avcı-toplayıcı gruplar arasında benzerlik kurarak ve grupların avcılık faaliyetlerini tasvir eden mağara resimlerini yorumlayarak bu sonuca ulaşmışlardır.
Taştan yapılmış yedi adet alet gri arkaplan üzerinde sergileniyor. Üst sıradaki dört aletin uçları sivriltilmiş, alt sıradaki nispeten daha küçük üç aletse diğerleri kadar sivri değil.
Fransa Dordogne Meyrals'daki Bernifal mağarasında bulunan Paleolitik dönem araçları. Araçların 12.000 -10.000 yıllık olduğu tahmin edilmektedir. Görüntü: Wikimedia Commons.
Yaklaşık 40.000 yıl önce, basit tahta aletlerin yanı sıra dar ağızlı taş bıçaklar ve kemik, fil dişi ve geyik boynuzundan yapılmış aletler ortaya çıktı. 20.000 yıla yakın süre önce bilinen ilk iğneler üretildi. Nihayetinde 17.000 - 8.000 yıl önce insanlar, dikenli zıpkınlar ve mızrak fırlatıcı gibi daha karmaşık aletler ürettiler.
Taştan başka malzemelerden yapılmış aletler muhtemelen yaygın olarak kullanılıyordu fakat bu aletler günümüze ulaşamamışlardır. Bu yüzden bilim insanları bu aletleri inceleyememişlerdir. İki doğa yürüyüşçüsü tarafından Ötztal Alpleri'nde bulunan 5.000 yaşındaki Neolitik "Buz Adam" bir istisnadır. Buz Adam; 182 cm uzunlukta bir yay, geyik derisinden bir kılıf, 14 adet ok, geyik boynuzundan yapılmış bir ucu olan ve taş bıçakları bilemeye yarayan bir sopa, tahta kılıfı içinde çakmak taşından küçük bir hançer, bakır bir balta ve bir ilaç çantası gibi taştan ve doğal liflerden yapılmış bir dizi sağlam aletle birlikte bulundu.
Tarih öncesi erkek örneğinin bir resmi. Buradaki adam kürkten ve posttan yapılmış giysiler giymekte ve bir sopa taşımaktadır. Yüzünü büyük ölçüde kaplayan sakalı vardır.
Buz Adam Ötzi'nin Güney Tirol Arkeoloji Müzesi'ndeki doğal yeniden canlandırması. Görüntü: Wikimedia Commons.
Dil, kültür ve sanat
Dil, belki de Paleolitik Çağ'ın en önemli yeniliğiydi. Bilim insanları, insanların büyük arazileri katetmiş, yerleşim yerleri kurmuş, aletler üretmiş, ticaret yapmış ve toplumsal hiyararşiler ve kültürler inşa etmiş olmalarından yola çıkarak dilin ilk kullanımı ile ilgili çıkarımlar yapabiliyorlar. Dilin yardımı olmadan bunların hepsi muhtemelen imkansız olurdu.
Arkaik Homo sapiens'in kafatasında yapılan incelemeler, insanların büyük beyinlere sahip olduğunu ve beyinlerinde dil ile ilişkili bölümler olduğunu gösteren girintiler olduğunu ileri sürmektedir. İnsaların dil yeteneğini tam olarak nasıl geliştirdikleri ise önemli bir tartışma konusudur. Ancak tarihi kayıtlara göre dil; kafa yorma, ahlak, maneviyat ve anlamlandırmaya yönelik gelişmiş bir kapasitesi olan ve giderek daha karmaşıklaşan toplumsal yapılar kurulmasına olanak sağlamıştır.
Mağara resimleri ve taşınabilir sanat eserleri yaratıcılığı ve aynı zamanda grup yapılarını göstermektedir. Bunlar bilgi paylaşımının, duyguların ifade edilmesinin ve kültürel bilgilerin sonraki nesillere aktarımının göstergisidir. 35.000 yıl önceki sanat eserleri nadir olsa da sonraki dönemlerde çok sayıda mağara resimleri ve küçük heykeller vardır.
Üzerinde bazı görünür çatlaklar olan bronz renkli düz bir yüzeye kırmızı renkli boya maddesi ile çizilmiş bir bizon figürü. Boyayan kişi aynı zamanda resme ayrıntı eklemek için siyah darbeler de kullanmıştır.
İspanya Cantabria'daki Santillana del Mar'ın yakınında bulunan Altamira Mağarası'ndaki yaklaşık 14.000 yıllık bir bizon çiziminin yeniden oluşturulmuş kopyası. Mağara ilk kez 1868 yılında tekrar keşfedilmiştir. Görüntü: Wikimedia Commons.
Mağara resimlerinin yanı sıra Paleolitik zamanlara ait taşınabilir figürler de bulunmuştur. Bunların birçoğunda çok iyi biçimde oyulmuş yüz ifadeleri vardır. Diğerleri ise günümüzde Çek Cumhuriyeti'nde Dolni Vestonice'de bulunmuş 25.000 yıllık küçük heykel gibi cinsel organları ve kaba eti vurgulamaktadır. Böylesi bir nesne güzel heykelcikler oluşturma arzusunu göstermektedir ama aynı zamanda bunun gibi nesnelerin insan doğurganlığıyla ilişkilendirildiği de ileri sürülmektedir.
Abartılmış göğüsleri ve kalçasıyla kadın vücudunu temsil eden, parlak koyu renk taştan yapılmış bir heykel. Heykelin yüz hatları yoktur ve iki kolu da görünmemektedir.
Dolní Věstonice Venüsü, bir Venüs figürü, MÖ 29.000-25.000 yıllarına ait olan, çıplak bir kadın vücudunun seramikten yapılmış küçük bir heykeli. Brno'nun güneyinde Moravya havzasındaki Dolní Věstonice Paleolitik bölgesinde Děvín Dağı'nın eteklerinde bulunmuştur. Görüntü: Wikimedia Commons.
Siz ne düşünüyorsunuz?
Paleolitik çağ insanlarının belirli bir dil yeteneği geliştirdiklerinin kanıtı olarak elimizde ne vardır? Paleolitik çağ insanları dil olmadan da hayatta kalabilirler miydi?
Mağara resimleri ve küçük heykeller gibi Paleolitik sanat eserlerinin yapılma amacı sizce neydi?
Genel bakış
- Paleolitik gruplar taştan ve doğal elyaftan gittikçe karmaşık aletler ve nesneler geliştirdiler.
- Dil, sanat, bilimsel sorgulama ve manevi hayat Paleolitik çağın en önemli yeniliklerindendi.
Taş aletler, tarihçilerin Paleolitik çağda yaşayan insanların dünyasını tanımlamak için kullandıkları beki de ilk kültürel eserlerdir. Aslına bakılırsa bazı aletler o kadar önemliydi ki Paleolitik dönemlerin isimleri, aletlerin gelişimi temel alınarak verilmiştir. Alt Paleolitik Çağ, Üst Paleolitik Çağ, Mezolitik Çağ (Orta Taş Çağı) ve Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı)^11start superscript, 1, end superscript.
Taş aletler aynı zamanda kültürün gelişimini anlamamıza olanak sağlar. Antropologlara göre Paleolitik çağ insanları büyük ihtimalle avlanmışlar, yiyecek aramışlar ve iş bölümüyle kaynak paylaşımı için toplumsal bir sistem geliştirmişlerdi. Antropologlar, Paleolitik gruplarla modern avcı-toplayıcı gruplar arasında benzerlik kurarak ve grupların avcılık faaliyetlerini tasvir eden mağara resimlerini yorumlayarak bu sonuca ulaşmışlardır.
Taştan yapılmış yedi adet alet gri arkaplan üzerinde sergileniyor. Üst sıradaki dört aletin uçları sivriltilmiş, alt sıradaki nispeten daha küçük üç aletse diğerleri kadar sivri değil.
Fransa Dordogne Meyrals'daki Bernifal mağarasında bulunan Paleolitik dönem araçları. Araçların 12.000 -10.000 yıllık olduğu tahmin edilmektedir. Görüntü: Wikimedia Commons.
Yaklaşık 40.000 yıl önce, basit tahta aletlerin yanı sıra dar ağızlı taş bıçaklar ve kemik, fil dişi ve geyik boynuzundan yapılmış aletler ortaya çıktı. 20.000 yıla yakın süre önce bilinen ilk iğneler üretildi. Nihayetinde 17.000 - 8.000 yıl önce insanlar, dikenli zıpkınlar ve mızrak fırlatıcı gibi daha karmaşık aletler ürettiler.
Taştan başka malzemelerden yapılmış aletler muhtemelen yaygın olarak kullanılıyordu fakat bu aletler günümüze ulaşamamışlardır. Bu yüzden bilim insanları bu aletleri inceleyememişlerdir. İki doğa yürüyüşçüsü tarafından Ötztal Alpleri'nde bulunan 5.000 yaşındaki Neolitik "Buz Adam" bir istisnadır. Buz Adam; 182 cm uzunlukta bir yay, geyik derisinden bir kılıf, 14 adet ok, geyik boynuzundan yapılmış bir ucu olan ve taş bıçakları bilemeye yarayan bir sopa, tahta kılıfı içinde çakmak taşından küçük bir hançer, bakır bir balta ve bir ilaç çantası gibi taştan ve doğal liflerden yapılmış bir dizi sağlam aletle birlikte bulundu.
Tarih öncesi erkek örneğinin bir resmi. Buradaki adam kürkten ve posttan yapılmış giysiler giymekte ve bir sopa taşımaktadır. Yüzünü büyük ölçüde kaplayan sakalı vardır.
Buz Adam Ötzi'nin Güney Tirol Arkeoloji Müzesi'ndeki doğal yeniden canlandırması. Görüntü: Wikimedia Commons.
Dil, kültür ve sanat
Dil, belki de Paleolitik Çağ'ın en önemli yeniliğiydi. Bilim insanları, insanların büyük arazileri katetmiş, yerleşim yerleri kurmuş, aletler üretmiş, ticaret yapmış ve toplumsal hiyararşiler ve kültürler inşa etmiş olmalarından yola çıkarak dilin ilk kullanımı ile ilgili çıkarımlar yapabiliyorlar. Dilin yardımı olmadan bunların hepsi muhtemelen imkansız olurdu.
Arkaik Homo sapiens'in kafatasında yapılan incelemeler, insanların büyük beyinlere sahip olduğunu ve beyinlerinde dil ile ilişkili bölümler olduğunu gösteren girintiler olduğunu ileri sürmektedir. İnsaların dil yeteneğini tam olarak nasıl geliştirdikleri ise önemli bir tartışma konusudur. Ancak tarihi kayıtlara göre dil; kafa yorma, ahlak, maneviyat ve anlamlandırmaya yönelik gelişmiş bir kapasitesi olan ve giderek daha karmaşıklaşan toplumsal yapılar kurulmasına olanak sağlamıştır.
Mağara resimleri ve taşınabilir sanat eserleri yaratıcılığı ve aynı zamanda grup yapılarını göstermektedir. Bunlar bilgi paylaşımının, duyguların ifade edilmesinin ve kültürel bilgilerin sonraki nesillere aktarımının göstergisidir. 35.000 yıl önceki sanat eserleri nadir olsa da sonraki dönemlerde çok sayıda mağara resimleri ve küçük heykeller vardır.
Üzerinde bazı görünür çatlaklar olan bronz renkli düz bir yüzeye kırmızı renkli boya maddesi ile çizilmiş bir bizon figürü. Boyayan kişi aynı zamanda resme ayrıntı eklemek için siyah darbeler de kullanmıştır.
İspanya Cantabria'daki Santillana del Mar'ın yakınında bulunan Altamira Mağarası'ndaki yaklaşık 14.000 yıllık bir bizon çiziminin yeniden oluşturulmuş kopyası. Mağara ilk kez 1868 yılında tekrar keşfedilmiştir. Görüntü: Wikimedia Commons.
Mağara resimlerinin yanı sıra Paleolitik zamanlara ait taşınabilir figürler de bulunmuştur. Bunların birçoğunda çok iyi biçimde oyulmuş yüz ifadeleri vardır. Diğerleri ise günümüzde Çek Cumhuriyeti'nde Dolni Vestonice'de bulunmuş 25.000 yıllık küçük heykel gibi cinsel organları ve kaba eti vurgulamaktadır. Böylesi bir nesne güzel heykelcikler oluşturma arzusunu göstermektedir ama aynı zamanda bunun gibi nesnelerin insan doğurganlığıyla ilişkilendirildiği de ileri sürülmektedir.
Abartılmış göğüsleri ve kalçasıyla kadın vücudunu temsil eden, parlak koyu renk taştan yapılmış bir heykel. Heykelin yüz hatları yoktur ve iki kolu da görünmemektedir.
Dolní Věstonice Venüsü, bir Venüs figürü, MÖ 29.000-25.000 yıllarına ait olan, çıplak bir kadın vücudunun seramikten yapılmış küçük bir heykeli. Brno'nun güneyinde Moravya havzasındaki Dolní Věstonice Paleolitik bölgesinde Děvín Dağı'nın eteklerinde bulunmuştur. Görüntü: Wikimedia Commons.
Siz ne düşünüyorsunuz?
Paleolitik çağ insanlarının belirli bir dil yeteneği geliştirdiklerinin kanıtı olarak elimizde ne vardır? Paleolitik çağ insanları dil olmadan da hayatta kalabilirler miydi?
Mağara resimleri ve küçük heykeller gibi Paleolitik sanat eserlerinin yapılma amacı sizce neydi?